Klauzule niedozwolone (abuzywne) to takie postanowienia umowne, które nie zostały indywidualnie uzgodnione z drugą stroną umowy, a przy tym są sprzeczne z dobrym obyczajem i bardzo ograniczają prawa jednej strony na korzyść drugiej, naruszając jej interesy. Wobec tego uznawane są za niewiążące z mocy prawa, a umowę odczytuje się tak, jakby danej klauzuli w ogóle nie było. Klauzule abuzywne wcześniej zastosowane w różnych umowach można znaleźć w rejestrze klauzul niedozwolonych UOKiK. Jeśli w umowie, którą mamy podpisać, znajduje się postanowienie o podobnej treści, oznacza to, że nie musimy się na nie zgadzać i mamy podstawę do negocjacji. Jeśli natomiast taką umowę już podpisaliśmy, możemy zwrócić się do UOKiK o rozpoczęcie postępowania prowadzącego do uznania takiej klauzuli za niewiążącą.
Jakie klauzule znajdujące się w umowach związanych z nieruchomościami są uznawane za abuzywne? Jeśli chodzi o pośrednictwo nieruchomości, niedozwolone są postanowienia zmuszające klienta do zapłaty prowizji także w przypadku, gdy ten podpisze umowę przedwstępną lub umowę sprzedaży bez udziału pośrednika w przypadku zawartej umowy wyłączności. Wyłączność oznacza, że klient nie korzysta z usług innych pośredników, natomiast ma prawo zawrzeć umowę samodzielnie. Żądanie prowizji w takiej sytuacji byłoby zmuszaniem klienta do wypłaty wynagrodzenia pośrednikowi, mimo że tak naprawdę nie miał on zasługi w doprowadzeniu do transakcji. Nie można również żądać prowizji po rozwiązaniu umowy o pośrednictwo, co do tej pory było sposobem zabezpieczenia swoich interesów przez pośredników w sytuacjach, gdyby klient zamierzał zawrzeć transakcję z osobą poleconą przez biuro, ale celowo z tym zwlekał do wygaśnięcia umowy, by nie płacić prowizji. Uznano jednak, że postanowienia umowy mogą być wiążące tylko w okresie jej obowiązywania. Niedopuszczalne jest także naliczanie kar przez pośredników za rozwiązanie umowy wyłączności przez klienta. Kolejną grupą klauzul abuzywnych są te zakładające żądanie prowizji za sam fakt skontaktowania klienta z nabywcą.
Jeśli chodzi o umowy najmu, wiele zależy od tego, czy najem dotyczy osób prywatnych, czy mamy tu do czynienia z przedsiębiorcą jako wynajmującym oraz osobą fizyczną (konsumentem) jako najemcą – w tym drugim przypadku klauzule abuzywne mają szczególne znaczenie. Przykładem niedozwolonych klauzul w umowach najmu są postanowienia uzależniające zawarcie umowy od zawarcia innej umowy nie mającej z nią bezpośredniego związku. Nie można także jednostronnie zmieniać umowy bez ważnej przyczyny. Niedozwolone jest również ograniczanie prawa do sądu i właściwości miejscowej sądu, a także przyznawanie wyłącznie kontrahentowi konsumenta uprawnień do wiążącej interpretacji umowy.
Jeśli chodzi o kupno i przedaż nieruchomości, należy uważać na umowy przedwstępne zakładające wpłatę nietypowo wysokiej kwoty zadatku – nawet połowę wartości nieruchomości, gdyż dają one pole do popisu oszustom nie mającym zamiaru zawrzeć umowy przyrzeczonej. Natomiast jeśli chodzi o umowy deweloperskie, deweloper nie może m.in. uchylać się od odpowiedzialności za opóźnienie budowy z powodu „czynników niezależnych” czy „zdarzeń pogodowych” (są to określenia bardzo nieprecyzyjne), zastrzegać zmiany ceny w przypadku zmiany stawki VAT (tzw. klauzule waloryzacyjne) bez uprawnienia konsumenta do odstąpienia od umowy, stosować wysokich kar umownych za wspomniane odstąpienie, gdy zmianie ulegną jej istotne warunki, czy też w sposób nieograniczony traktować fasady budynku jako powierzchni reklamowej.
